Wojna nazistowsko-sowiecka
1941–1945
Przekład: Tomasz Tesznar
Seria: Historiai
Opis książki
Starcie Związku Sowieckiego z nazistowskimi Niemcami miało decydujące znaczenie dla ostatecznego zwycięstwa Sprzymierzonych nad Hitlerem. Długotrwałe, niezwykle krwawe i prowadzone na gigantyczną skalę zmagania na lądzie, toczące się nieprzerwanie od roku 1941 do roku 1945, miały zdecydowanie odmienny charakter, niż walki na innych frontach drugiej wojny światowej.
Rosjanie walczyli stosowali odrębną, niezależną strategię, ponosząc zarazem straty znacznie większe niż pozostali uczestnicy wojny.Tymczasem Niemcy zaplanowali i prowadzili kampanię w Rosji jako jedyną w swoim rodzaju „wojnę na unicestwienie”.
Spoglądając na zagadnienie z perspektywy epoki postkomunistycznej, czasów, w których zimna wojna należy już do przeszłości, Evan Mawdsley w pełni wykorzystuje bogactwo nowych opracowań i materiałów źródłowych, tworząc opowieść, która jest zarazem przenikliwa i wielowątkowa, dając Czytelnikowi jasny i przejrzysty obraz gigantycznego konfliktu zbrojnego.
Ta miarodajna, nowatorska i przystępna książka wnosi ogromny wkład w historiografię zmagań sowiecko-niemieckich. To znakomita lektura dla tych, którzy chcą zrozumieć dlaczego Stalin zwyciężył, a Hitler poniósł klęskę.
Geoffrey Roberts, The Times Higher
Evan Mawdsley urodził się w Wielkiej Brytanii w roku 1945, zaledwie sześć tygodni po tym, jak Armia Czerwona zdobyła Reichstag. Obecnie jest profesorem historii powszechnej na uniwersytecie w Glasgow w Szkocji oraz autorem wielu książek i artykułów o politycznej i militarnej historii Rosji, między innymiThe Russian Revolution and the Baltic Fleet, The Russian Civil War, The Stalin Years.
POLECANE KSIĄŻKI
NOWOŚCI
Pakiet intensywnego ciepła i światła. Proza Michaiła Szyszkina (Сгусток света и тепла. Проза Михаила Шишкина)
( Oprawa twarda )
Ewolucja koncepcji klastrów a uwarunkowania ich globalnej pozycji
( Oprawa miękka )
Wojna nazistowsko-sowiecka
1941–1945
Spis treści
1. WOJNA HITLERA
WSTĘP
HITLER POSTANAWIA ZAATAKOWAĆ ROSJĘ
Hitler i niemieckie dowództwo naczelne
Ogólna strategia Niemiec
NAZISTOWSKA WOJNA NA UNICESTWIENIE
ŚWIAT STALINA
Stalin i sowieckie Dowództwo Naczelne
ZSRS a wielkie mocarstwa
ZSRS i jego sąsiedzi
WNIOSKI
2. PRZYGOTOWANIA I WYOBRAŻENIA
PRZEWAGA MILITARNA NIEMCÓW
Dowodzenie i doktryna wojenna
Struktura organizacyjna sił zbrojnych
Sprzęt wojskowy
Personel
ELEMENT ZASKOCZENIA
Niemieckie przygotowania i sowiecki wywiad
Sowieckie plany wojenne
BŁĘDY NIEMIECKIEJ STRATEGII I WYWIADU
Ułuda rychłego zwycięstwa
Wojna na wyczerpanie
WNIOSKI
3. OPERACJA „BARBAROSSA” (CZERWIEC – WRZESIEŃ 1941 ROKU)
ZAGŁADA SIŁ POWIETRZNYCH ARMII CZERWONEJ
BIAŁORUŚ I SMOLEŃSK: NIEMIECKA GRUPA ARMII „ŚRODEK”
Zwycięstwa niemieckie na Białorusi
Przyczyny sowieckiej porażki
Bitwa pod Smoleńskiem
Hitler spogląda na flanki
PIERWSZA BITWA O UKRAINĘ: NIEMIECKA GRUPA ARMII „POŁUDNIE”
Zwycięstwa Niemców na Zachodniej Ukrainie
Klęski Sowietów pod Humaniem i Kijowem
PAŃSTWA BAŁTYCKIE I LENINGRAD: NIEMIECKA GRUPA ARMII „PÓŁNOC”
Zwycięstwa Niemców nad Bałtykiem
Początek blokady Leningradu
WNIOSKI
4. MOSKWA I KONIEC OPERACJI „BARBAROSSA” (PAŹDZIERNIK – GRUDZIEŃ 1941 ROKU)
BITWA POD WIAŹMĄ I BRIAŃSKIEM
Zwycięstwo Niemców
Przyczyny sowieckiej klęski
WOJNA IDEOLOGICZNA: ŻYDZI ROSYJSCY I SOWIECCY JEŃCY
Holokaust w ZSRS
Los sowieckich jeńców wojennych
BITWA O MOSKWĘ
Sowieci kontratakują
Przyczyny niemieckiej porażki
Stalin, Żukow i Armia Czerwona
WNIOSKI
5. PIERWSZA SOWIECKA OFENSYWA, GRUDZIEŃ 1941 – MAJ 1942
CENTRALNY TEATR DZIAŁAŃ
Sowieckie niepowodzenia na przedpolach Moskwy
Na skrzydłach moskiewskiego frontu
Przyczyny sowieckich niepowodzeń
BLOKADA LENINGRADU
Próby przerwania blokady
Leningrad głoduje
KRYM
BITWA POD CHARKOWEM
Ogólna strategia Stalina
Plan ataku na Charków
Przyczyny sowieckiej porażki
WNIOSKI
6. MOSKWA, STALINGRAD I LENINGRAD, CZERWIEC 1942 – STYCZEŃ 1943
W OBRONIE MOSKWY
Obawy Stalina
Pat w centrum
DRUGA OFENSYWA HITLERA: STALINGRAD I KAUKAZ PÓŁNOCNY
W głąb łuku Donu
Natarcie na Kaukaz Północny
Sowiecka pułapka
Przyczyny niemieckiej klęski
Podstawy sowieckiego zwycięstwa
Armia Czerwona dojrzewa
OPERACJA „ISKRA”: ODBLOKOWANIE LENINGRADU
Ostatni niemiecki atak
Na dalekiej północy
Przerwanie blokady Leningradu
WNIOSKI
CZĘŚĆ II
SOWIECKIE ZWYCIĘSTWO, 1943-1945
7. WOJNA TOTALNA - CZĘŚĆ I
Armie i broń z czasów wojny
PRZEMYSŁ ZBROJENIOWY A „LEND-LEASE”
Zasoby ekonomiczne
Sprzęt wojskowy
WEHRMACHT I ARMIA CZERWONA W LATACH 1943-1945
Dowództwa Naczelne
Personel armii niemieckiej
Personel sowieckiej armii
Organizacja sowieckich wojsk lądowych
Siły powietrzne
„Głęboka bitwa”
WNIOSKI
8. WOJNA TOTALNA, CZĘŚĆ II
OKUPACJA I DYPLOMACJA
„STABILNOŚĆ ZAPLECZA”
OKUPANCI, KOLABORANCI I PARTYZANCI
Niemiecka polityka okupacyjna
Sowieccy partyzanci
Ogólny wpływ
Jeńcy wojenni z państw Osi
DYPLOMACJA I WIELKA STRATEGIA
Aliancki sojusz a sprawa drugiego frontu
Komintern i sowiecka ekspansja
WNIOSKI
9. PUNKT ZWROTNY (OD STYCZNIA DO WRZEŚNIA 1943 ROKU)
SOWIECKA OFENSYWA ZIMOWA I DRUGA BITWA O CHARKÓW
Sowieckie natarcie na Rostów
Na zachód od Donu
Operacja „Gwiazda Polarna”
Nieudana ofensywa w centrum
Wyścig do Dniepru
Manstein kontratakuje
BITWA POD KURSKIEM
Operacja „Cytadela”
Przyczyny niemieckiej porażki
Operacja „Cytadela” i jej konsekwencje
Na południowym skrzydle
Na innych frontach
WNIOSKI
10. UKRAINA I LENINGRAD (SIERPIEŃ 1943 – KWIECIEŃ 1944)
DRUGA BITWA O UKRAINĘ
Od Dniepru do Karpat
KRYM RAZ JESZCZE
PRZEŁOM NA PÓŁNOCY: WYZWOLENIE OBWODU LENINGRADZKIEGO
WNIOSKI
11. MARSZ KU SOWIECKIM GRANICOM (CZERWIEC – PAŹDZIERNIK 1944 ROKU)
FINLANDIA: DRUGA BITWA O KARELIĘ
Finlandia wycofuje się z wojny
Zwycięstwo na dalekiej północy
OPERACJA „BAGRATION”: DRUGA BITWA O BIAŁORUŚ
Pat na froncie centralnym
Zagłada Grupy Armii „Środek”
Przyczyny i skutki
Ocena zwycięstwa
POWTÓRNA OKUPACJA PAŃSTW BAŁTYCKICH
Państwa bałtyckie pod okupacją
Sowiecka ofensywa na obszarze państw bałtyckich
WNIOSKI
12. MARSZ W GŁĄB EUROPY WSCHODNIEJ (OD LIPCA 1944 ROKU DO MAJA 1945 ROKU)
EUROPA WSCHODNIA: PODBÓJ, WYZWOLENIE, REWOLUCJA
MARSZ ZA LINIĘ WISŁY: WALKI O POLSKĘ
Polska a ZSRS
Kampania letnia 1944 roku
Powstanie warszawskie
Operacja wiślańsko-odrzańska (styczeń 1945 roku)
OD KARPAT PO BUDAPESZT: RUMUNIA, BUŁGARIA, JUGOSŁAWIA I WĘGRY
Rumunia
Bułgaria
Jugosławia
Węgry
ARMIA CZERWONA NA ZIEMIACH CZESKICH I SŁOWACKICH
WNIOSKI
13. OSTATECZNA KLĘSKA NAZISTOWSKICH NIEMIEC (PAŹDZIERNIK 1944 ROKU – MAJ 1945 ROKU)
MIEJSCE NIEMIEC W SOWIECKIEJ STRATEGII
PRUSY WSCHODNIE, POMORZE I ŚLĄSK
Północno-wschodnie Niemcy
Pomorze
Prusy Wschodnie
ŚLĄSK
WIEDEŃ
BERLIN
Obrona Berlina
Stalin przyspiesza
Żukow i Koniew idą do ataku
Kapitulacja
14. ZAKOŃCZENIE
PRZYCZYNY TRYUMFU I KLĘSKI
OFIARY
KALENDARIUM WYDARZEŃ Z LAT 1939-1945
GLOSARIUSZ
TERMINOLOGIA WOJSKOWA: WPROWADZENIE
PRZYPISY
WYBRANE POZYCJE BIBLIOGRAFICZNE
Portal KONFLIKTY ZBROJNE
http://konflikty.pl/a,2482,Ksiazki,Wojna_nazistowsko-sowiecka_-_Evan_Mawdsley.html
Badacz stawiający sobie za cel całościowe i szczegółowe opisanie jakiejś kampanii – niezależnie od wojny, w ramach której się odbyła – podejmuje pracę, której nie zazdrościłby nawet Syzyf. Niemniej jednak, wciąż znajdują się kolejni autorzy tego typu prac. Niektórzy, jak to w życiu bywa, piszą książki na takim poziomie, że kwalifikują się jedynie na opał, ale na szczęście są to przypadki raczej incydentalne. Z reguły gdy ktoś bierze się za bary z tego typu zagadnieniem, robi to z pełną świadomością czekających nań trudności i wiarą we własne siły.
Książka Evana Mawdsleya, mającego już na koncie pozycję „Wojna domowa w Rosji” wydaną w naszym kraju przez Bellonę, zalicza się do takich właśnie kompletnych opracowań. Na blisko sześciuset stronach autor przedstawia kompletny przebieg zmagań Wehrmachtu z Armią Czerwoną. I żeby tylko zmagań. Jego książka to „po prostu” absolutny opis wojny na froncie wschodnim, nie tylko bitew jako takich, ale i ich tła, zakulisowych rozgrywek, przyczyn zwycięstw i klęsk. Zasadniczo jest to książka o wojnie na poziomie strategicznym, może operacyjnym, nie zaś taktycznym, nie wspominając już o zwracaniu uwagi na losy pojedynczego wojaka.
Ilość informacji przekazywanych przez Brytyjczyka może zawrócić w głowie. Autor nie bawi się w figury retoryczne czy dygresje, młóci faktami jak z karabinu maszynowego. Z jednej strony jest to wielka zaleta, gdyż podnosi wartość stosunku cena/objętość, z drugiej jednak sprawia, iż czytanie może być męczące, a pamięciowe ogarnięcie całej treści – niemożliwe. W konsekwencji książka Mawdsleya po prostu nie nadaje się do zwyczajnego czytania. Skierowana jest raczej do kolegów-naukowców, do studentów czy przynajmniej do pasjonatów z naukowym zacięciem; przy czytaniu wypadałoby robić notatki.
Pod względem merytorycznym trudno autorowi cokolwiek zarzucić. Pisząc „Wojnę nazistowsko-sowiecką” korzystał bowiem z szerokiego wachlarza archiwów (głównie rosyjskich, jako że sam jest specjalistą od Rosji właśnie) oraz publikacji innych historyków – wśród których znajdziemy znanych w Polsce Antony'ego Beevora, Martina van Crewelda czy Iana Kershawa – i uczestników wydarzeń: Stalina, Chruszczowa, Żukowa, Guderiana i innych. Mam jednak pewne pretensje do polskiego wydawcy – Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego – o szereg drobnych, zupełnie symbolicznych, lecz w swej masie irytujących niedopatrzeń. Oto bowiem pojawia się wzmianka o bojowych wozach piechoty, podczas gdy ta klasa pojazdów pojawiła się dopiero po II wojnie światowej, a Sd.Kfz.251 był opancerzonym transporterem piechoty. Friedriechowi Paulusowi tradycyjnie – ale przecież uporczywe powtarzanie błędu nie czyni go prawdą – wstawiono szlacheckie „von”. Przydarzyło się też kilka wpadek językowych, w rodzaju „przejść do porządku dziennego” (powinno być: „do porządku” – i tyle). Osobnym, niemniej jednak poważnym, błędem jest uporczywe trzymanie się angielskiej transliteracji rosyjskiego alfabetu (w ogóle z oznaczeniami sprzętu wojskowego ta książka jest na bakier). Stąd też mamy czołgi KV zamiast KW i samoloty LaGG zamiast ŁaGG, od: Ławoczkin-Gudkow-Gorbunow. A już szczytem jest stwierdzenie, iż Niemcy i Rumuni przekroczyli Dniestr pod… Terespolem. Tymczasem owo mołdawskie miasto to oczywiście Tyraspol. A to wszystko tylko z pierwszych stu stron, potem nie chciało mi się już tego notować.
Jak już wspomniałem – są to (poza Terespolem) błędy drobne, niezakłócające odbioru treści, ale za ich masę wydawnictwo ma u mnie sporego minusa. Sama książka zasługuje jednak na ocenę zdecydowanie pozytywną. Można by postawić autorowi zarzut pomijania, czy też przymykania oko na zbrodniczość sowieckiego reżimu, podczas gdy zbrodniczość narodowego socjalizmu eksponuje zdecydowanie bardziej, lecz o ile faktycznie można zauważyć taką dysproporcję, tego typu oskarżenie jest chybione. Nie jest to bowiem książka o polityce, która odgrywa tu rolę drugoplanową względem działań zbrojnych.
Pozwólcie, że kończąc tę recenzję, powtórzę: jest to książka naukowa. I to nie „popularno”. Czytelnik, który chciałby sobie po prostu poczytać o froncie wschodnim, niech sięgnie raczej po odpowiednie tytuły z „czarnej serii” wydawnictwa Znak – z Normanem Daviesem na czele. Jest to jednak książka o wielkiej wartości. Autor bezpardonowo walczy z niektórymi mitami i serwuje Czytelnikowi kolosalną liczbę faktów. Gorąco polecam tę książkę przede wszystkim studentom, którzy w taki czy inny sposób muszą obecnie pisać o froncie wschodnim II wojny (zwłaszcza w ramach pracy magisterskiej) – ale nikomu więcej.
SPIS TREŚCI
Spis treści
1. WOJNA HITLERA
WSTĘP
HITLER POSTANAWIA ZAATAKOWAĆ ROSJĘ
Hitler i niemieckie dowództwo naczelne
Ogólna strategia Niemiec
NAZISTOWSKA WOJNA NA UNICESTWIENIE
ŚWIAT STALINA
Stalin i sowieckie Dowództwo Naczelne
ZSRS a wielkie mocarstwa
ZSRS i jego sąsiedzi
WNIOSKI
2. PRZYGOTOWANIA I WYOBRAŻENIA
PRZEWAGA MILITARNA NIEMCÓW
Dowodzenie i doktryna wojenna
Struktura organizacyjna sił zbrojnych
Sprzęt wojskowy
Personel
ELEMENT ZASKOCZENIA
Niemieckie przygotowania i sowiecki wywiad
Sowieckie plany wojenne
BŁĘDY NIEMIECKIEJ STRATEGII I WYWIADU
Ułuda rychłego zwycięstwa
Wojna na wyczerpanie
WNIOSKI
3. OPERACJA „BARBAROSSA” (CZERWIEC – WRZESIEŃ 1941 ROKU)
ZAGŁADA SIŁ POWIETRZNYCH ARMII CZERWONEJ
BIAŁORUŚ I SMOLEŃSK: NIEMIECKA GRUPA ARMII „ŚRODEK”
Zwycięstwa niemieckie na Białorusi
Przyczyny sowieckiej porażki
Bitwa pod Smoleńskiem
Hitler spogląda na flanki
PIERWSZA BITWA O UKRAINĘ: NIEMIECKA GRUPA ARMII „POŁUDNIE”
Zwycięstwa Niemców na Zachodniej Ukrainie
Klęski Sowietów pod Humaniem i Kijowem
PAŃSTWA BAŁTYCKIE I LENINGRAD: NIEMIECKA GRUPA ARMII „PÓŁNOC”
Zwycięstwa Niemców nad Bałtykiem
Początek blokady Leningradu
WNIOSKI
4. MOSKWA I KONIEC OPERACJI „BARBAROSSA” (PAŹDZIERNIK – GRUDZIEŃ 1941 ROKU)
BITWA POD WIAŹMĄ I BRIAŃSKIEM
Zwycięstwo Niemców
Przyczyny sowieckiej klęski
WOJNA IDEOLOGICZNA: ŻYDZI ROSYJSCY I SOWIECCY JEŃCY
Holokaust w ZSRS
Los sowieckich jeńców wojennych
BITWA O MOSKWĘ
Sowieci kontratakują
Przyczyny niemieckiej porażki
Stalin, Żukow i Armia Czerwona
WNIOSKI
5. PIERWSZA SOWIECKA OFENSYWA, GRUDZIEŃ 1941 – MAJ 1942
CENTRALNY TEATR DZIAŁAŃ
Sowieckie niepowodzenia na przedpolach Moskwy
Na skrzydłach moskiewskiego frontu
Przyczyny sowieckich niepowodzeń
BLOKADA LENINGRADU
Próby przerwania blokady
Leningrad głoduje
KRYM
BITWA POD CHARKOWEM
Ogólna strategia Stalina
Plan ataku na Charków
Przyczyny sowieckiej porażki
WNIOSKI
6. MOSKWA, STALINGRAD I LENINGRAD, CZERWIEC 1942 – STYCZEŃ 1943
W OBRONIE MOSKWY
Obawy Stalina
Pat w centrum
DRUGA OFENSYWA HITLERA: STALINGRAD I KAUKAZ PÓŁNOCNY
W głąb łuku Donu
Natarcie na Kaukaz Północny
Sowiecka pułapka
Przyczyny niemieckiej klęski
Podstawy sowieckiego zwycięstwa
Armia Czerwona dojrzewa
OPERACJA „ISKRA”: ODBLOKOWANIE LENINGRADU
Ostatni niemiecki atak
Na dalekiej północy
Przerwanie blokady Leningradu
WNIOSKI
CZĘŚĆ II
SOWIECKIE ZWYCIĘSTWO, 1943-1945
7. WOJNA TOTALNA - CZĘŚĆ I
Armie i broń z czasów wojny
PRZEMYSŁ ZBROJENIOWY A „LEND-LEASE”
Zasoby ekonomiczne
Sprzęt wojskowy
WEHRMACHT I ARMIA CZERWONA W LATACH 1943-1945
Dowództwa Naczelne
Personel armii niemieckiej
Personel sowieckiej armii
Organizacja sowieckich wojsk lądowych
Siły powietrzne
„Głęboka bitwa”
WNIOSKI
8. WOJNA TOTALNA, CZĘŚĆ II
OKUPACJA I DYPLOMACJA
„STABILNOŚĆ ZAPLECZA”
OKUPANCI, KOLABORANCI I PARTYZANCI
Niemiecka polityka okupacyjna
Sowieccy partyzanci
Ogólny wpływ
Jeńcy wojenni z państw Osi
DYPLOMACJA I WIELKA STRATEGIA
Aliancki sojusz a sprawa drugiego frontu
Komintern i sowiecka ekspansja
WNIOSKI
9. PUNKT ZWROTNY (OD STYCZNIA DO WRZEŚNIA 1943 ROKU)
SOWIECKA OFENSYWA ZIMOWA I DRUGA BITWA O CHARKÓW
Sowieckie natarcie na Rostów
Na zachód od Donu
Operacja „Gwiazda Polarna”
Nieudana ofensywa w centrum
Wyścig do Dniepru
Manstein kontratakuje
BITWA POD KURSKIEM
Operacja „Cytadela”
Przyczyny niemieckiej porażki
Operacja „Cytadela” i jej konsekwencje
Na południowym skrzydle
Na innych frontach
WNIOSKI
10. UKRAINA I LENINGRAD (SIERPIEŃ 1943 – KWIECIEŃ 1944)
DRUGA BITWA O UKRAINĘ
Od Dniepru do Karpat
KRYM RAZ JESZCZE
PRZEŁOM NA PÓŁNOCY: WYZWOLENIE OBWODU LENINGRADZKIEGO
WNIOSKI
11. MARSZ KU SOWIECKIM GRANICOM (CZERWIEC – PAŹDZIERNIK 1944 ROKU)
FINLANDIA: DRUGA BITWA O KARELIĘ
Finlandia wycofuje się z wojny
Zwycięstwo na dalekiej północy
OPERACJA „BAGRATION”: DRUGA BITWA O BIAŁORUŚ
Pat na froncie centralnym
Zagłada Grupy Armii „Środek”
Przyczyny i skutki
Ocena zwycięstwa
POWTÓRNA OKUPACJA PAŃSTW BAŁTYCKICH
Państwa bałtyckie pod okupacją
Sowiecka ofensywa na obszarze państw bałtyckich
WNIOSKI
12. MARSZ W GŁĄB EUROPY WSCHODNIEJ (OD LIPCA 1944 ROKU DO MAJA 1945 ROKU)
EUROPA WSCHODNIA: PODBÓJ, WYZWOLENIE, REWOLUCJA
MARSZ ZA LINIĘ WISŁY: WALKI O POLSKĘ
Polska a ZSRS
Kampania letnia 1944 roku
Powstanie warszawskie
Operacja wiślańsko-odrzańska (styczeń 1945 roku)
OD KARPAT PO BUDAPESZT: RUMUNIA, BUŁGARIA, JUGOSŁAWIA I WĘGRY
Rumunia
Bułgaria
Jugosławia
Węgry
ARMIA CZERWONA NA ZIEMIACH CZESKICH I SŁOWACKICH
WNIOSKI
13. OSTATECZNA KLĘSKA NAZISTOWSKICH NIEMIEC (PAŹDZIERNIK 1944 ROKU – MAJ 1945 ROKU)
MIEJSCE NIEMIEC W SOWIECKIEJ STRATEGII
PRUSY WSCHODNIE, POMORZE I ŚLĄSK
Północno-wschodnie Niemcy
Pomorze
Prusy Wschodnie
ŚLĄSK
WIEDEŃ
BERLIN
Obrona Berlina
Stalin przyspiesza
Żukow i Koniew idą do ataku
Kapitulacja
14. ZAKOŃCZENIE
PRZYCZYNY TRYUMFU I KLĘSKI
OFIARY
KALENDARIUM WYDARZEŃ Z LAT 1939-1945
GLOSARIUSZ
TERMINOLOGIA WOJSKOWA: WPROWADZENIE
PRZYPISY
WYBRANE POZYCJE BIBLIOGRAFICZNE
Wybierz rozdziały:
Wartość zamówienia:
0.00 zł