Zimna wojna to czas aktywnej działalności polskiej służby bezpieczeństwa na terenie Belgii. Oficerowie komunistycznego wywiadu stworzyli tam szeroko rozwiniętą sieć powiązań. W ramach swoich działań powszechnie stosowali manipulacje wobec polskich migrantów, belgijskich dziennikarzy i polityków oraz zagranicznych urzędników w brukselskich instytucjach międzynarodowych. Ci, których udało się zwerbować i przystawali na współpracę, byli sowicie wynagradzani.
Jednocześnie autor uzupełnia ten obraz o całkiem nową perspektywę. Pokazuje, że wywiad PRL-u wcale nie był wydajną maszyną. Archiwalne teczki służb zawierają mnóstwo nieistotnych lub błędnych informacji. Agenci, nadmiernie skoncentrowani na kwestiach obyczajowych, mieli obsesję na punkcie życia intymnego i skłonności do alkoholizmu śledzonych osób. Służba bezpieczeństwa była prawdziwą fabryką plotek.
„Czytelnik odnosi wrażenie, że badacz schodzi z profesorskiej katedry i zasiada razem z nim do przeglądania kolejnych teczek, by dzielić wątpliwości, mnożyć pytania, tropić fałsz – ostrożnie stawiając hipotezy, a wnioski formułując wyłącznie na podstawie mocnych przesłanek; otwarcie wskazując pytania wymagające dalszych poszukiwań. Magiczny wdzięk tej drogi badawczej stanowi niewątpliwie o oryginalności pisarstwa historycznego Idesbalda Goddeerisa.”
Ze wstępu prof. dr. hab. Józefa Łaptosa
„Wydanie książki Idesbalda Goddeerisa w języku polskim jest rzeczą konieczną. Inaczej niż wielu naszych historyków podchodzi on z dużą rezerwą do źródeł wytworzonych przez aparat bezpieczeństwa, wskazując na pułapki, jakie wiążą się z ich interpretacją. Ale jeszcze ważniejszy jest szacunek okazywany przez niego każdemu człowiekowi, który pojawia się w tej publikacji. Widzimy, jak łatwo można wydać krzywdzącą opinię, która przy bliższym zbadaniu nie wytrzymuje krytyki. Ten humanistyczny rys pisarstwa historycznego Goddeerisa, daleki od taniej sensacji, wart jest przyswojenia w rodzimej historiografii. Praca stanowi też mocny głos w dyskusji o historii PRL, jak również wnosi wiele do dziejów polskiej emigracji politycznej okresu zimnej wojny. Pokazuje ponadto, jak istotne jest spojrzenie na dokumenty bezpieki z perspektywy innej niż polska.”
Z recenzji dr. hab. Sławomira Łukasiewicza, prof. KUL
Niniejsza publikacja powstała dzięki wsparciu finansowemu Narodowego Centrum Nauki (numer projektu 2018/30/M/HS3/00153).
PRZEDMOWA 9
WSTĘP 19
Gałązka agentem? 19
Moje rozmowy z Gałązką 21
Książka i jej przekład 25
Struktura mojej książki 30
CZĘŚĆ I: TECZKI 35
A. Obfitość źródeł 36
Od fabryk broni po wizyty państwowe 36
Prace magisterskie w „szkole szpiegów” 39
„Wspomnienia” pułkownika SB 41
Teczki osobowe 43
Teczki osobowe moich kolegów z pracy i dawnych profesorów 47
Rozrastanie się inwentarza 51
B. Polscy imigranci 53
Polacy w Belgii 55
Próby werbunku 61
Iskra 64
Sny na jawie 66
Flirt 68
Inscenizacja 69
Kolejny krok 72
Kosz 73
C. Działacze Solidarności 75
Biuro Koordynacyjne przez wielkie B 75
Zainteresowanie SB 79
Postępowanie sądowe 81
Analizy SB 83
Sukcesy Biura Koordynacyjnego 86
D. Belgowie – informatorzy 88
Guy Poppe, pseudonim „Ido” 89
Rik Coolsaet, pseudonim „Pis” 91
Freddy de Pauw, pseudonim „Stan” 95
CZĘŚĆ II: AGENCI 99
A. Szara strefa 99
Grzech młodości? 100
Dziennikarskie dylematy 104
Zastraszanie 108
B. Przewodniczący partii – szpiegiem 111
„Szejk” i „Szeryf ” 114
Podwójne standardy 122
Intrygant 124
C. Sprawozdanie z działalności za rok 1949 129
Tajni agenci z Belgii 131
Polscy tajni agenci 134
Funkcjonariusze UB a Belgia w latach czterdziestych 140
D. Rezydentura w Belgii od 1951 roku 146
Regularne zmiany w okresie stalinizmu 146
Stabilizacja za Gomułki 149
Rozwój w latach siedemdziesiątych 154
Wzmożenie aktywności w latach osiemdziesiątych 156
„Santo” 160
Inni funkcjonariusze w Brukseli 166
Podteczki rezydentury 169
CZĘŚĆ III: WYNIKI 175
A. Przestępcy i intryganci 175
Podsłuchy i włamania 176
Śledzeni krok w krok 183
Oszustwa i manipulacje 188
Współpraca czy piętrzenie przeszkód? 192
B. Pseudopsychologowie i erotomani 195
Fascynacja brzydotą 196
Pieniądze i alkohol 198
Kochanki i prostytutki 202
Homoseksualiści i pornografia 206
C. Partacze i plotkarze 208
Ucila Monestrret w gimnie Klujujsberg 209
Attaché i jego śniadaniówka 214
Książki telefoniczne MSZ 218
Dentysta ambasadora 223
Belgijskie zagrożenia 229
Wysokie oceny, niska wartość 235
Wywiad wojskowy 239
D. (Kontr)wywiad belgijski? 247
Imigranci-szpiedzy w latach czterdziestych i pięćdziesiątych 250
Sprawa „Specjalisty” 254
Takie same wady? 259
Struktury Sűreté – Służby Bezpieczeństwa Państwa Belgii 263
Metody działania Służby Bezpieczeństwa Państwa Belgii 265
ZAKOŃCZENIE 271
Polscy szpiedzy w Belgii 271
Nadinterpretacje 273
Korzyści z inwestycji 274
Kompletność 275
Miazga 277
Służba Bezpieczeństwa Państwa Belgii (Sűreté) 278
WYKAZ SKRÓTÓW 283
BIBLIOGRAFIA 287
Teczki IPN 287
Źródła publikowane i opracowania 292
INDEKS NAZWISK I PSEUDONIMÓW 299
PRZEDMOWA 9
WSTĘP 19
Gałązka agentem? 19
Moje rozmowy z Gałązką 21
Książka i jej przekład 25
Struktura mojej książki 30
CZĘŚĆ I: TECZKI 35
A. Obfitość źródeł 36
Od fabryk broni po wizyty państwowe 36
Prace magisterskie w „szkole szpiegów” 39
„Wspomnienia” pułkownika SB 41
Teczki osobowe 43
Teczki osobowe moich kolegów z pracy i dawnych profesorów 47
Rozrastanie się inwentarza 51
B. Polscy imigranci 53
Polacy w Belgii 55
Próby werbunku 61
Iskra 64
Sny na jawie 66
Flirt 68
Inscenizacja 69
Kolejny krok 72
Kosz 73
C. Działacze Solidarności 75
Biuro Koordynacyjne przez wielkie B 75
Zainteresowanie SB 79
Postępowanie sądowe 81
Analizy SB 83
Sukcesy Biura Koordynacyjnego 86
D. Belgowie – informatorzy 88
Guy Poppe, pseudonim „Ido” 89
Rik Coolsaet, pseudonim „Pis” 91
Freddy de Pauw, pseudonim „Stan” 95
CZĘŚĆ II: AGENCI 99
A. Szara strefa 99
Grzech młodości? 100
Dziennikarskie dylematy 104
Zastraszanie 108
B. Przewodniczący partii – szpiegiem 111
„Szejk” i „Szeryf ” 114
Podwójne standardy 122
Intrygant 124
C. Sprawozdanie z działalności za rok 1949 129
Tajni agenci z Belgii 131
Polscy tajni agenci 134
Funkcjonariusze UB a Belgia w latach czterdziestych 140
D. Rezydentura w Belgii od 1951 roku 146
Regularne zmiany w okresie stalinizmu 146
Stabilizacja za Gomułki 149
Rozwój w latach siedemdziesiątych 154
Wzmożenie aktywności w latach osiemdziesiątych 156
„Santo” 160
Inni funkcjonariusze w Brukseli 166
Podteczki rezydentury 169
CZĘŚĆ III: WYNIKI 175
A. Przestępcy i intryganci 175
Podsłuchy i włamania 176
Śledzeni krok w krok 183
Oszustwa i manipulacje 188
Współpraca czy piętrzenie przeszkód? 192
B. Pseudopsychologowie i erotomani 195
Fascynacja brzydotą 196
Pieniądze i alkohol 198
Kochanki i prostytutki 202
Homoseksualiści i pornografia 206
C. Partacze i plotkarze 208
Ucila Monestrret w gimnie Klujujsberg 209
Attaché i jego śniadaniówka 214
Książki telefoniczne MSZ 218
Dentysta ambasadora 223
Belgijskie zagrożenia 229
Wysokie oceny, niska wartość 235
Wywiad wojskowy 239
D. (Kontr)wywiad belgijski? 247
Imigranci-szpiedzy w latach czterdziestych i pięćdziesiątych 250
Sprawa „Specjalisty” 254
Takie same wady? 259
Struktury Sűreté – Służby Bezpieczeństwa Państwa Belgii 263
Metody działania Służby Bezpieczeństwa Państwa Belgii 265
ZAKOŃCZENIE 271
Polscy szpiedzy w Belgii 271
Nadinterpretacje 273
Korzyści z inwestycji 274
Kompletność 275
Miazga 277
Służba Bezpieczeństwa Państwa Belgii (Sűreté) 278
WYKAZ SKRÓTÓW 283
BIBLIOGRAFIA 287
Teczki IPN 287
Źródła publikowane i opracowania 292
INDEKS NAZWISK I PSEUDONIMÓW 299
0.00 zł