Strona główna Książki Dla szczęścia. Złote runo. Goście. Matka. Śnieg

Dla szczęścia. Złote runo. Goście. Matka. Śnieg

Dzieła literackie. Edycja krytyczna. Tom 8

Redakcja: Gabriela Matuszek-Stec

Opracowanie tomu: Hanna Ratuszna

Seria: Dzieła literackie. Edycja krytyczna

Liczba stron: 696 Format: 15,8x23,5 cm Data publikacji: 14.06.2023

Oprawa twarda

77,70 zł

62,16 zł

Najniższa cena w ciągu ostatnich 30 dni: 62,16 zł

Stan: Dostępny

Opis książki

Tom ósmy Dzieł literackich Stanisława Przybyszewskiego zawiera pięć dramatów: Dla szczęścia (1900), Złote runo (1901), Goście (1901), Matka (1903) oraz Śnieg (1903). Pierwszy z nich powstał w okresie berlińskim i został opublikowany w języku niemieckim: Das grosse Glück (1897). Cztery utwory: Das grosse Glück, Das goldene Vlies, Die Gäste, Die Mutter weszły w skład cyklu Totentanz der Liebe wydanego w Berlinie w 1902 roku, najprawdopodobniej w tłumaczeniu samego autora. Motywy tańca miłości i śmierci, zagadnienia związków Erosa i Tanatosa występują we wszystkich dramatach. Przybyszewski eksperymentuje w nich z formą, wprowadza typ bohatera symbolicznego, który uosabia lęki i niepokoje egzystencji. Pozostali uczestnicy zdarzeń to najczęściej „ludzie instynktów”, którzy wikłają się w trudne relacje społeczne, są wewnętrznie rozdarci między nieokreślonymi tęsknotami a powinnościami, jakie narzuca im mieszczańska kultura.

Dramaty były entuzjastycznie przyjmowane na scenach polskich i europejskich, przede wszystkim w Rosji i innych krajach słowiańskich. Przybyszewski prowadził w nich artystyczny dialog z twórczością najwybitniejszych europejskich dramaturgów i ludzi teatru: Henrika Ibsena, Maurice’a Maeterlincka, Augusta Strindberga i Konstantego Stanisławskiego. Swoje przemyślenia na temat sztuki scenicznej przedstawił w eseju O dramacie i scenie (1905).

Wyławiam z duszy działającej to wszystko, co tragedię jego życia stanowi, i tworzę nową postać, tworzę zatem projekcję wewnętrznej walki i rozterki, i mam od razu dwie silne i ustawicznie na siebie oddziaływające postaci.
S. Przybyszewski, O dramacie i scenie, Księgarnia Naukowa, Warszawa 1905

Bohater mój nie ginie dlatego, że uchybił jednożeństwu; nie, przeciwnie, on stopniowo wzniósł się aż do pojęcia jednożeństwa. Nie mógł stać się monogamistą, bo nie odnalazł swego typu kobiety: ginie dlatego, że znalazł kobietę, która sama jedna jego jednożeńcze instynkty umie nasycić. Nie miałem przy tym żadnej teoretycznej myśli, lecz gdybym to chciał wyrazić kategorią teoretyczną, to powiedziałbym, że ginie on wskutek walki wewnętrznej między swoją najwyższą kulturą: instynktem monogamicznym, który go ciągnie do „jednej” kobiety, a najwyższym swoim brakiem kultury: mianowicie sumieniem.
S. Przybyszewski, List do Ryszarda Dehmla z 27 VIII 1994 r.

Dramat jest walką życia indywidualnego z kategoriami zewnętrznymi, tak zw. Fatum: panteistyczna zewnętrzność grecka – pieniądz – przesądy społeczne (pierwsze dramaty Ibsena), żądza panowania – chciwość sławy itd. Prawie cały stary dramat obraca się w obrębie tych kategorii. Nowy dramat polega na walce indywiduum ze sobą samym, tj. z kategoriami psychicznymi, które w stosunku do najgłębiej ukrytych źródeł indywidualnych, stanowiących rdzeń jaźni w obrębie samego indywiduum, tak się mają do niego, jak zewnętrzność do wewnętrzności.
S. Przybyszewski, O dramacie i scenie, 1905

O edycji krytycznej

Ogólnopolski zespół uczonych pod kierunkiem prof. dr hab. Gabrieli Matuszek-Stec z Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego przygotowuje 11-tomową krytyczną edycję Dzieł literackich Stanisława Przybyszewskiego w ramach ministerialnego Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. To edycja długo wyczekiwana. Dzieła zebrane przywódcy polskiego modernizmu nigdy nie ukazały się w języku polskim (w latach 20. XX wieku takie przedsięwzięcie realizował Instytut Wydawniczy „Lektor”, ale śmierć pisarza je przerwała), podczas gdy Niemcy udostępnili w ośmiotomowej edycji niemieckie utwory „genialnego Polaka” w latach 90. XX wieku.

Stanisław Przybyszewski to jeden z najbardziej wyrazistych twórców modernistycznych, który zaznaczył swe miejsce w polskiej i niemieckiej literaturze. Już za życia stał się legendą – przez Strindberga nazwany „genialnym Polakiem”, w środowisku berlińskim określany mianem „króla bohemy” i „nowego mesjasza literatury”, w Polsce uznany został za inicjatora modernistycznego zwrotu w literaturze, wielką sławą cieszył się w Rosji i krajach słowiańskich.

Edycja, która wychodzi w Wydawnictwie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, obejmuje wszystkie utwory literackie Przybyszewskiego powstałe w języku polskim: poematy prozą, powieści, opowiadania, dramaty oraz towarzyszące tym utworom autorskie wstępy, a także inedita i drobne przekłady. W przypadku niemieckich pierwodruków przeprowadzono porównanie obu wariantów utworów, fragmenty zmienione lub opuszczone w polskich wydaniach zostały przetłumaczone na język polski i zamieszczone w aparacie krytycznym. Każdy tom zawiera rozbudowany dodatek krytyczny i obszerny wstęp historycznoliteracki, ale edycja jest przyjazna dla wszystkich czytelników, zarówno znawców, jak i zwykłych fanów literatury.