Spis treści

Marian Niezgoda: WPROWADZENIE  11

Część I. ASPEKTY ZMIANY

Marian Niezgoda: JAK PATRZEĆ NA ZMIANĘ EDUKACYJNĄ W POLSCE  19
1. Uwagi wstępne  19
2. Zmiana społeczna jako proces  20
3. Zmiana edukacyjna i jej mechanizm  23
4. Konkluzje  36
Literatura  37

Aleksandra Wagner: PRZEGLĄD BADAŃ DOTYCZĄCYCH REFORMY SYSTEMU EDUKACYJNEGO W POLSCE 1999–2007  39
1. Wprowadzenie  39
2. Realizowane programy badawcze  41
2.1. Uczniowie  43
2.2. Nauczyciele  47
2.3. Szkoła jako organizacja – problemy zarządzania szkołą  48
3. Obraz reformy w badaniach opinii społecznej  50
4. Społeczne skutki reformy oświaty  52
Literatura  52

Karolina Keler, Jolanta Perek-Białas: ANALIZA WYDATKÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH NA EDUKACJĘ W KONTEKŚCIE REFORMY EDUKACYJNEJ W POLSCE  55
1. Wprowadzenie  55
2. Dotychczasowe podejścia teoretyczne i badania  56
2.1. Analiza zmian w kontekście reformy edukacyjnej  56
2.2. Badania dotyczące wydatków edukacyjnych Centrum Badania Opinii Społecznej  57
3. Inne szczegółowe dane dotyczące wydatków na edukację w gospodarstwach domowych  59
3.1. Diagnoza Społeczna  59
3.2. Badania budżetów gospodarstw domowych  67
4. Wydatki na edukację polskich gospodarstw domowych  69
4.1. Wydatki gospodarstw domowych na edukację ogółem  69
4.2. Które gospodarstwa ponoszą wydatki na edukację?  73
4.3. Charakterystyki społeczno-ekonomiczne gospodarstw ponoszących koszty na edukację  75
5. Podsumowanie  80
Literatura  82

Piotr Długosz: CHARAKTERYSTYKA BADANYCH REGIONÓW: MAŁOPOLSKA, PODKARPACIE, ŚLĄSK  83
1. Wprowadzenie  83
2. Metodologia analiz  84
3. Skutki transformacji dla regionów  85
4. Podział na dwie Polski  86
5. Zróżnicowania regionów  87
6. Podsumowanie  95
Literatura  96

Maria Świątkiewicz-Mośny: SZKOŁA A RYNEK PRACY. Przygotowanie uczniów do udziału w rynku pracy  99
1. Wprowadzenie  99
2. Oferty pracy  101
3. Cechy indywidualne  102
4. Umiejętności dodatkowe  103
5. Podsumowanie  105
Literatura  106

Barbara Worek: KSZTAŁCENIE PRZEZ CAŁE ŻYCIE W POLSKIEJ EDUKACJI: SYSTEM, PERSPEKTYWA CZY PŁYNNA RZECZYWISTOŚĆ? Analiza na przykładzie Małopolski  107
1. Wprowadzenie  107
2. Uczenie się przez całe życie a system oświaty w Polsce  108
3. Strona popytowa w procesie kształcenia ustawicznego w Małopolsce  113
4. Czynniki sprzyjające i niesprzyjające aktywności edukacyjnej  117
5. Podaż usług w obszarze kształcenia ustawicznego: rynek instytucji szkoleniowych  119
6. Bariery profesjonalizacji i koordynacji działań w obszarze kształcenia ustawicznego  121
6.1. Bariery wewnątrzinstytucjonalne  121
6.2. Bariery związane z zarządzaniem instytucjami  123
6.3. Bariery o charakterze systemowym  123
7. Wnioski końcowe  124
Literatura  126

Część II. NIERÓWNOŚCI EDUKACYJNE

Piotr Długosz: ELITARYZM VERSUS EGALITARYZM SYSTEMU OŚWIATOWEGO. Analiza aspiracji edukacyjnych gimnazjalistów Polski południowej  129
1. Nierówności edukacyjne  129
1.1. Wprowadzenie 129
1.2. Metodologia badań  130
1.3. Nierówności edukacyjne – konceptualizacja problematyki  132
1.4. Aspiracje edukacyjne gimnazjalistów  134
1.5. Motywy wyboru szkoły ponadgimnazjalnej  136
1.6. Uwarunkowania wyboru szkoły ponadgimnazjalnej  140
2. Segregacje w oświacie na przykładzie gimnazjalistów  148
2.1. Wprowadzenie 148
2.2. Sposoby rozumienia segregacji  149
2.3. Pierwszy próg segregacyjny – szkoły ponadgimnazjalne  151
2.4. Drugi próg segregacyjny – studia wyższe  158
3. Podsumowanie  167
Literatura  169

Rafał Garpiel: NOWA SZKOŁA, STARE PROBLEMY. O nierównościach w systemie szkolnym po reformie, widzianych przez nauczycieli, dyrektorów i wicedyrektorów gimnazjów  171
1. Wprowadzenie  171
2. Nowa szkoła a wyrównywanie szans dzieci wykluczonych ze względu na biedę i bezrobocie  172
2 1. Uzasadnienia odpowiedzi twierdzących  174
2.2. Uzasadnienia odpowiedzi przeczących  175
2.3. Jak poprawić obecny stan rzeczy?  177
3. Nowa szkoła a wyrównywanie szans dzieci wykluczonych ze względu na niski poziom wykształcenia rodziców  179
3.1. Uzasadnienia odpowiedzi twierdzących  180
3.2. Uzasadnienia odpowiedzi przeczących  181
3.3. Jak poprawić obecny stan rzeczy?  182
4. Podsumowanie  183

Część III. MIĘDZY ŚWIATEM WYOBRAŻEŃ A RZECZYWISTOŚCIĄ. SOCJOLOGICZNE STUDIUM SPOŁECZNEGO WIZERUNKU POLSKIEJ SZKOŁY W OKRESIE JEJ PRZEKSZTAŁCEŃ

Wojciech Adamek: W SZKOLE JEST ŹLE, A NAWET DOBRZE. Zreformowana szkoła w oczach uczniów  187
1. Wprowadzenie  187
2. Reformy jako interakcja społeczna  187
3. Głosy w sprawie reformy. Perspektywa teoretyczna analizy  189
4. Porównawczy układ odniesienia  191
4.1. Głosy ekspertów i monitorowanie reformy  192
4.2. Reformowana szkoła w opinii społecznej 200
4.3. Punkt wyjścia analizy  209
5. Badania – program i realizacja  210
5.1. Procedura badawcza  210
5.2. Wstępna charakterystyka materiału empirycznego  210
5.3. Wypowiedzi uczniów (pierwsze przybliżenie)  212
5.4. Szkoła: dominujący rys wizerunku  213
5.5. Przestrzeń fizyczna szkoły  215
5.6. Szkoła jako miejsce nauki  218
5.6.1. Codzienność szkolnego obowiązku  219
5.6.2. Coś więcej niż tylko codzienność: szkoła w rozmowach uczniów  222
6. Uwagi końcowe 224
Literatura  225

Paweł Napieracz: PLANOWANIE EDUKACJI DZIECKA JAKO ZMIANA STYLU ŻYCIA RODZICÓW  227
1. Wprowadzenie  227
2. Styl życia  229
3. Styl życia rodzica  231
4. Rodzice opowiadający o kształceniu swoich dzieci  237
5. Podsumowanie  246
Literatura  247

Maria Świątkiewicz-Mośny, Aleksandra Wagner: WIZERUNEK SZKOŁY I NAUCZYCIELA W POLSKICH SERIALACH TELEWIZYJNYCH  249
1. Wprowadzenie  249
2. Serial telewizyjny w perspektywie socjologicznej  251
3. Analizowane seriale  251
4. Metodologia badań  253
5. Obraz nauczyciela w analizowanych serialach 255
5.1. Wygląd  255
5.2. Oczekiwania wobec roli  256
5.3. Partnerzy roli  257
6. Obraz szkoły w analizowanych serialach  258
6.1. Wygląd  258
6.2. Wartości  259
6.3. Funkcje szkoły  260
6.4. Szkoła jako przestrzeń życia codziennego  262
7. Kontrapunkt – analiza Włatców móch  263
7.1. Język  264
7.2. Realizm  265
7.3. Uczniowie  266
7.3.1. Typy osobowości uczniów  266
7.4. Nauczyciel  267
7.5. Dyrektor szkoły  268
7.6. Szkoła – środowisko lokalne  268
7.7. Relacja uczeń–nauczyciel  269
7.8. Stosunek uczniów do szkoły  269
7.9. Stosunek pracowników szkoły do szkoły  269
7.10. Funkcje szkoły  270
8. Podsumowanie  271
Literatura  273

Rafał Garpiel: GIMNAZJUM: REFORMA OŚWIATY W SOCZEWCE. Skutki przemian systemu edukacyjnego w oczach dyrektorów szkół gimnazjalnych 275
1. System szkolny 275
1.1. Stary system szkolny 275
1.2. Nowy system szkolny  276
1.3. Optymalny system szkolny  279
2. Realizacja misji kształcenia w nowej szkole  281
2.1. Misja kształcenia – postulaty  284
3. Realizacja misji wychowawczej w nowej szkole  285
3.1. Misja wychowawcza – postulaty  289
4. Sytuacja ucznia w nowej szkole  291
4.1. Sytuacja ucznia – postulaty  296
5. Sytuacja i rola nauczyciela w nowej szkole  298
5.1. Sytuacja i rola nauczyciela – postulaty  304
6. Rola rodzica w nowej szkole  306
6.1. Rola rodzica – postulaty  310
7. Sytuacja i rola dyrektora w nowej szkole  312
7.1. Sytuacja i rola dyrektora – postulaty  317
8. Model procesu kształcenia w nowej szkole: encyklopedyczny versus kompetencyjny  318
8.1. Idealny model kształcenia  322
9. Nastawienie uczniów do edukacji  323
9.1. Rytualne nastawienie uczniów do edukacji  323
9.2. Inwestycyjne nastawienie uczniów do edukacji  325
9.3. Idealny wzorzec nastawienia uczniów do edukacji  327
10. Czy nowa szkoła sprzyja rozwojowi i zaspokajaniu aspiracji edukacyjnych?  328
10.1. Uzasadnienia odpowiedzi twierdzących  328
10.2. Uzasadnienia odpowiedzi przeczących  329
10.3. Jak poprawić obecny stan rzeczy?  330
11. Czy forma i treść kształcenia gimnazjalnego są dostosowane do wymogów rynku pracy?  330
11.1. Uzasadnienia odpowiedzi twierdzących  331
11.2. Uzasadnienia odpowiedzi przeczących  332
11.3. Jak poprawić obecny stan rzeczy?  334
12. Powiązania instytucjonalne nowej szkoły  335
13. Finansowanie nowej szkoły  338
14. Podsumowanie  342

Paweł Napieracz: SIŁACZKA SUPERSTAR: UKRYTY WYMIAR OBRAZU PRACY NAUCZYCIELA  349
1. Wprowadzenie  349
2. Misja zawodu nauczyciela  351
3. Model analizy  358
4. Nauczyciele o swojej pracy  363
5. Podsumowanie  374
Literatura  375

Jerzy B. Sobczak : POZA ŚWIATEM „... DYREKTYW I OKÓLNIKÓW”. O szkole jako organizacji i jej kulturze organizacyjnej  377
1. Wprowadzenie  377
2. Szkoła jako środowisko socjalizacyjne. Kultura organizacji  378
3. Szkoła jako organizacja  385
4. Szkoła w wyobrażeniach nauczycieli  417
5. Zamiast zakończenia  428

Literatura  429