Wstęp  9

Rozdział I. Wyjaśnienie najważniejszych pojęć  11
Mniejszość  11
Grupa etniczna  12
Zmiana kulturowa w procesie asymilacji  14
Asymilacja  16
Marginalizacja, wykluczenie społeczne  18

Rozdział II. Metodologia i technika badań empirycznych  23

Rozdział III. Historia Romów w Europie ze szczególnym uwzględnieniem Polski  25
Pochodzenie Romów  25
Dowody językowe  25
Geneza Romów  26
Cyganie w Europie  28
Migracje i czas prześladowań  28
Cyganie w Polsce  32
Zagłada  35
Cyganie w Europie Zachodniej i krajach bloku komunistycznego, ze szczególnym uwzględnieniem Polski  42

Rozdział IV. Romowie w Polsce w latach 1989–2004. Polityka państwa i status społeczno-ekonomiczny  55
Polityka wobec mniejszości w Polsce po 1989 roku  55
Zmiany w polityce państwa wobec mniejszości – instytucjonalne zmiany w rządzie  55
Instytucje rządowe zajmujące się problematyką mniejszości  60
Regulacje dotyczące mniejszości w ujęciu konstytucyjnym  62
Ochrona mniejszości narodowych i etnicznych w umowach bilateralnych i międzynarodowych wiążących Polskę  63
Możliwości organizowania się i działalności politycznej środowisk mniejszościowych  67
Szkolnictwo mniejszościowe  68
Romowie w wolnej Polsce  69
Sytuacja społeczno-ekonomiczna  69
Podziały wewnętrzne i liczebność  74
Zróżnicowanie kulturowe Romów Polsce  77
Działania państwa polskiego wobec Romów po roku 1989 – Pilotażowy program rządowy na rzecz społeczności romskiej w województwie małopolskim  86
Okoliczności powstania programu  86
Powstanie programu  88
Edukacja  89
Przeciwdziałanie bezrobociu  90
Zdrowie  90
Sytuacja bytowa  91
Bezpieczeństwo  92
Kultura  93
Wiedza na temat społeczności romskiej  93
Podsumowanie realizacji Pilotażowego programu rządowego na rzecz społeczności romskiej w województwie małopolskim  94
Fundusze przedakcesyjne a Romowie  96

Rozdział V. Romowie w Unii Europejskiej  99
Status i liczebność  99
Podziały wewnętrzne  101
Zróżnicowanie w sferze języka i religii  102
Sytuacja społeczno-ekonomiczna  103
Ochrona praw mniejszości w ustawodawstwie Unii Europejskiej  108
Działania Unii Europejskiej bezpośrednio odnoszące się do Romów  111
Rezolucje Parlamentu Europejskiego  112
Europejskie spotkania (szczyty) w sprawie Romów  115
Platforma Europejska na rzecz integracji Romów  117
EURoma – Europejska sieć na rzecz włączenia społecznego Romów  119
Programy Unii Europejskiej  119

Rozdział VI. Romowie po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej  121
Ochrona prawna – Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym  121
Komisja Wspólna Rządu Mniejszości Narodowych i Etnicznych  125
Zespół do spraw Romskich  126
Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce  128
Założenia i cele Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce  128
Rezultaty realizacji Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce w świetle dostępnych dokumentów  130
Możliwość korzystania z funduszy Unii Europejskiej  133

Rozdział VII. Wykorzystanie funduszy unijnych na rzecz Romów w Polsce  135
Programy realizowane w latach 2004–2006  135
Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL  135
Zasady Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL  136
Udział Romów w realizowanych projektach  138
Rezultaty omawianych projektów w świetle dostępnych dokumentów 141
Opinie o programie Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL po jego zakończeniu  143
Programy wspólnotowe  144
Programy realizowane w latach 2007–2010  145
Program Operacyjny Kapitał Ludzki  145
Projekty na rzecz społeczności romskiej (tak zwany komponent romski)  146
Programy realizowane w latach 2008–2010  149
Programy wspólnotowe  160
Projekty związane ze społecznością romską  161

Rozdział VIII. Wpływ programów unijnych na położenie społeczne Romów w Polsce na przykładzie województwa małopolskiego  163
Aktualna sytuacja Romów w Polsce w świetle danych pochodzących z badań empirycznych  163
Edukacja  171
Przedstawiciele instytucji centralnych  171
Przedstawiciele organizacji/instytucji romskich i nieromskich  176
Przedstawiciele społeczności romskiej  179
Rynek pracy  186
Przedstawiciele instytucji centralnych  186
Przedstawiciele organizacji/instytucji romskich i nieromskich  189
Przedstawiciele społeczności romskiej  193
Sytuacja socjalna  196
Przedstawiciele instytucji centralnych  196
Przedstawiciele organizacji/instytucji romskich i nieromskich  197
Przedstawiciele społeczności romskiej  199
Kultura  201
Przedstawiciele instytucji centralnych  201
Przedstawiciele organizacji/instytucji romskich i nieromskich  207
Przedstawiciele społeczności romskiej  214
Podsumowanie i wnioski  219
Propozycje na przyszłość  225

Zakończenie  229
Bibliografia  233
Spis tabel  257